Performans & Tarayıcı Teknolojileri • 2025

WebAssembly (Wasm), tarayıcıda neredeyse yerel hızlarda kod çalıştırmayı mümkün kılar. Rust ise güvenli bellek yönetimi ve performansı ile Wasm modülleri için en popüler dillerden biridir. 2025’te trend; kritik hesaplama parçalarını Wasm’a offload ederek JS yükünü azaltmak ve etkileşim metriklerini (INP) iyileştirmektir.

B10 Digital Agency • 10 Ekim 2025 • Okuma süresi: ~7 dk

Neden Wasm + Rust?

• Performans: CPU yoğun işler (görüntü işleme, şifreleme, veri sıkıştırma) için JS’ye göre büyük hız kazanımı.
• Güvenlik: Wasm sandbox’ı + Rust’ın “borrow checker”ı ile bellek güvenliği.
• Taşınabilirlik: Aynı modül tarayıcıda, Node.js/Edge runtime’larında ve WASI ortamlarında çalışabilir.

“JS kullanıcı arayüzünü yönetir; Wasm hesaplamayı yüklenir — hızlı, güvenli, taşınabilir.”

Offload Senaryoları (Kritik Modüller)

• Medya: Görsel filtre/thumbnail üretimi, video transcode parçaları.
• Veri Bilimi: Web’de ML ön-işleme, istatistiksel hesaplamalar.
• Kripto/Finans: Şifreleme, imza doğrulama, fiyatlandırma algoritmaları.
• Metin İşleme: Arama indeksleme, diff/patch, PDF analiz.

Mimari: JS ↔ Wasm Köprüsü

Wasm modülü ağır işi yapar; JS ise DOM, event ve ağ katmanını yönetir. Tip dönüşümleri ve bellek kopyaları minimize edilmelidir.

Hızlı Başlangıç: Rust → Wasm Derleme

# Araçlar
rustup target add wasm32-unknown-unknown
cargo install wasm-bindgen-cli wasm-pack

# Proje iskeleti (örnek)
cargo new imgproc --lib && cd imgproc
# src/lib.rs içine örnek fonksiyon:
# #[wasm_bindgen] ile dışa açmayı unutmayın

# Derleme (wasm-pack ile)
wasm-pack build --target web --release

# Frontend entegrasyonu (Vite/Next)
# import init, { process } from './pkg/imgproc.js'
# await init(); const out = process(inputBuffer);

Edge & PWA ile Birlikte Kullanım

• Edge Rendering: Wasm modüllerini V8 tabanlı edge runtime’larında (Vercel/Cloudflare) çalıştırarak TTFB’yi düşürün.
• PWA Offline: Service Worker önbelleği + Wasm ile çevrimdışı hesaplama (ör. offline görüntü sıkıştırma).
• Gizlilik: Kişisel veriyi cihazda işleyerek KVKK/GDPR uyumuna katkı.

Performans & Ölçüm

• INP ve TBT hedefleri: Ağır hesaplamayı Wasm thread’lerine taşıyarak ana iş parçacığını boşaltın.
• Profiling: performance.mark/measure, DevTools Wasm profiler, console.time.
• Bundle boyutu: --opt-level=z, wasm-opt -Oz (Binaryen) ile küçültme.

“Wasm performans kazandırır; iyi mimari bu kazanımı kullanıcı deneyimine çevirir.”

Sınırlamalar & Dikkat

• DOM erişimi: Wasm doğrudan DOM’a dokunamaz; JS köprüsü gerekir.
• Serileştirme maliyeti: Büyük nesnelerde JSON yerine ArrayBuffer kullanın.
• Ağ güvenliği: Wasm modüllerini SRI (integrity) ve Content-Security-Policy ile koruyun.